सध्या देशभरात शेतीमालाच्या दरांमध्ये मोठ्या प्रमाणात चढ-उतार होत आहेत. काही पिकांचे दर वाढले असले तरी काही पिकांच्या किमती कमी झाल्या आहेत. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांसाठी बाजारपेठेतील घडामोडींचे निरीक्षण करणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. विशेषतः हरभरा, कारले, मका, सोयाबीन आणि कापूस यांच्या दरांमध्ये मोठे बदल पाहायला मिळत आहेत. चला तर मग, या प्रमुख पिकांच्या सध्याच्या बाजारभावाचा आढावा घेऊया.
हरभऱ्याच्या दरात सुधारणा, पण अजूनही अनिश्चितता कायम
गेल्या काही दिवसांमध्ये हरभऱ्याच्या दरात थोडीशी वाढ झालेली आहे. सरकारने पिवळ्या वाटाण्याच्या मुक्त आयातीला मुदतवाढ न दिल्याने आणि आयात शुल्क वाढवल्याने देशांतर्गत हरभऱ्याच्या दरावर सकारात्मक परिणाम झाला आहे. याचा थेट फायदा हरभरा उत्पादक शेतकऱ्यांना झाला असून, बाजारभाव प्रति क्विंटल ५० रुपये वाढून ५२०० ते ५६०० रुपयांच्या दरम्यान पोहोचला आहे.
तथापि, बाजारतज्ज्ञांच्या मते ही वाढ तात्पुरती असू शकते, कारण पुढील दोन महिन्यांत मोठ्या प्रमाणात हरभऱ्याची आवक अपेक्षित आहे. त्यामुळे दर पुन्हा स्थिर राहू शकतात किंवा किंचित घसरण होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी योग्य वेळी विक्री करून फायद्याची संधी साधावी.
कारल्याच्या दरात घसरण, पण मागणी टिकून
सध्या कारल्याची आवक मोठ्या प्रमाणात वाढल्यामुळे त्याच्या दरात घट झाली आहे. मागील आठवड्यात कारल्याच्या बाजारभावात प्रति क्विंटल ३०० ते ५०० रुपयांची घसरण झाली आहे. सध्या कारल्याचे दर २५०० ते ३००० रुपयांच्या दरम्यान स्थिर आहेत.
कारल्याची मागणी अजूनही टिकून आहे, मात्र पुरवठा जास्त झाल्यामुळे दरांवर परिणाम झाला आहे. पुढील काही दिवसांतही कारल्याची आवक सुरू राहण्याची शक्यता असल्याने, दरात मोठी वाढ होण्याची शक्यता कमी आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी बाजारातील मागणीनुसार आपली विक्री नियोजनबद्ध करावी.
मक्याचा बाजार स्थिर, पण पुढील आठवड्यात बदल शक्य
मक्याच्या बाजारात सध्या स्थिरता आहे. इथेनॉल निर्मिती, पोल्ट्री उद्योग आणि स्टार्च उद्योगाकडून मक्याला चांगली मागणी आहे. मात्र, देशांतर्गत पुरवठा पुरेसा असल्याने आणि रब्बी हंगामात मक्याच्या उत्पादनात वाढ झाल्याने दर विशेष वाढलेले नाहीत.
सध्या बाजारात मक्याचा दर प्रति क्विंटल २१०० ते २३०० रुपयांच्या दरम्यान आहे. हवामानातील बदल, नवीन हंगामाची आवक आणि निर्यात मागणीत होणारे चढ-उतार यांचा मक्याच्या बाजारभावावर परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी बाजाराचा अभ्यास करून योग्य वेळी विक्री करावी.
सोयाबीनच्या दरात मोठी घसरण, हमीभावापेक्षा कमी दर
सोयाबीन उत्पादकांसाठी सध्याची बाजारस्थिती निराशाजनक आहे. आंतरराष्ट्रीय बाजारात सोयाबीनच्या किमती घसरल्यामुळे त्याचा थेट परिणाम भारतीय बाजारावर झाला आहे. सध्या सोयाबीन हमीभावापेक्षा तब्बल १००० रुपयांनी कमी दराने विकले जात आहे.
बाजारात सोयाबीनचे दर ३७०० ते ४००० रुपयांच्या दरम्यान तर प्रक्रिया केंद्रांमध्ये ४२५० ते ४३०० रुपयांच्या दरम्यान आहेत. सोयाबीनची आवक स्थिर असल्याने, पुढील काही दिवसांत मोठ्या दरवाढीची शक्यता कमी आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी बाजाराचा कल लक्षात घेऊन आपली विक्री नियोजनबद्ध करावी.
कापसाच्या बाजारात मंदी, जागतिक घडामोडींचा परिणाम
गेल्या काही दिवसांमध्ये कापसाच्या दरात घट झाली आहे. ही स्थिती केवळ भारतातच नव्हे, तर आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही दिसून येत आहे. अमेरिकेत डॉलरच्या किमतीत झालेल्या वाढीमुळे भारतातून होणाऱ्या कापूस निर्यातीवर परिणाम झाला आहे. परिणामी, जागतिक बाजारात कापसाच्या किंमतीत सुमारे दोन टक्क्यांची घट झाली आहे.
देशांतर्गत बाजारातही कापसाचे दर ७००० ते ७३०० रुपये प्रति क्विंटल दरम्यान आहेत. मात्र, मार्च महिन्यात कापसाची आवक कमी होण्याची शक्यता असल्याने दराला काहीसा आधार मिळू शकतो.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचे सल्ले
सध्याच्या बाजारस्थितीत शेतकऱ्यांनी खालील मुद्द्यांचा विचार करावा:
- हरभरा उत्पादक: दरात वाढ झाली असली तरी मोठ्या आवकेमुळे पुढील काळात दबाव राहू शकतो. योग्य संधी पाहून विक्री करावी.
- कारले उत्पादक: मागणी चांगली असली तरी दर घसरले आहेत. बाजारातील गरज लक्षात घेऊन विक्री करावी.
- मका उत्पादक: सध्या बाजार स्थिर आहे, पण पुढील आठवड्यात चढ-उतार होऊ शकतात. परिस्थितीचा आढावा घेऊन निर्णय घ्यावा.
- सोयाबीन उत्पादक: दर हमीभावापेक्षा कमी असल्याने आर्थिक गरजेनुसार विक्रीचे नियोजन करावे.
- कापूस उत्पादक: बाजारात मंदी असली तरी मार्च महिन्यात आवक कमी होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे भाव वाढण्याची वाट पाहता येईल.
निष्कर्ष
शेतकऱ्यांनी बाजारपेठेतील अस्थिरतेचा विचार करून, सतत बाजारावर लक्ष ठेवावे आणि योग्य संधी मिळताच विक्री करावी. कधीकधी दर वाढण्याची वाट पाहणे फायदेशीर ठरते, तर काही वेळा तात्काळ विक्री करणे फायद्याचे ठरते. त्यामुळे स्थानिक बाजारपेठेतील स्थितीनुसार आणि आपल्या गरजेनुसार निर्णय घ्यावा. योग्य नियोजन आणि बाजार अभ्यास केल्यास शेतकऱ्यांना अधिक चांगला फायदा मिळू शकतो.